W dawnych czasach, gdy honor nie był pustym słowem wepchniętym między boga i ojczyznę, stosowano wykluczenie z towarzystwa ludzi niegodnych, czyli ostracyzm. Ludziom, którzy sprzeniewierzyli się zasadom lub postępowali podle nie podawano reki, ignorowano, nie zapraszano. Prezydent Lech Kaczyński swego czasu uznał na przykład, że nie może uścisnąć ręki Stefanowi Niesiołowskiemu. Z kolei Jarosław Kaczyński nie podał reki Januszowi Palikotowi, a prezydent Andrzej Duda nie uścisnął dłoni premier Ewy Kopacz. Co prawda ojciec profesor Jacek Salij zaleca, by zanim się komuś nie poda ręki sprawdzić, czy się samemu nie jest szubrawcem, ale takie badanie nigdy nie jest obiektywne i jest obarczone sporym błędem. Na pytanie „czy wolno podlecowi nie podać ręki?” ojciec profesor odpowiada tak:

To bardzo ciężka kara. Toteż trzeba się dziesięć razy namyślić, zanim się ją zastosuje. Trzeba mieć całkowitą pewność, że postępowanie bliźniego, które chcę w ten sposób ukarać, jest rzeczywiście łajdackie – i że nie chodzi mi o osobiste odegranie się ani o ciemną chętkę poniżenia bliźniego. Nawet jeśli ktoś zdecydował się już zastosować tę karę, to jeszcze niech wzbudzi w sobie wątpliwości, czy wyczerpał już wszystkie dostępne środki i czy nie pojawiły się jakieś okoliczności, które kazałyby się powstrzymać z urzeczywistnieniem tej decyzji.

Tak więc przed podjęciem decyzji należy upewnić się czy zło, które tym gestem zamierzamy ukarać, jest dostatecznie złe. Nie można postępować pochopnie, lecz solidnie przygotowywać się. W pierwszym rzędzie zrobić rachunek sumienia oraz przeanalizować swoje intencje, motywy i postępki. Następnie zbadać, czy ten, komu zamierzamy nie podawać ręki jest faktycznie tak zły jak nam się wydaje. I czy przypadkiem nie jest od nas lepszy.

Bardzo tego pilnujmy, aby nasze reakcje na zło płynęły z dobrych źródeł, a nie z jakichś ciemnych namiętności. Ale czymś nie mniej ważnym jest rachowanie się z sobą w sumieniu, czy ja przypadkiem nie grzeszę brakiem reakcji na zło. Nie na każde zło muszę reagować. Obowiązek reagowania rośnie w miarę tego, im bliżej mnie dane zło się dzieje oraz im bardziej dotyka ono słabych i bezbronnych. „Święty spokój”, w imię którego często pozwalamy panoszyć się złu i krzywdzić niewinnych, wcale nie jest święty. Święty byłby wówczas, gdyby krzywda dotyczyła nas samych, zaś innym wyjciem było większe jeszcze zło.

A może obciąża nas grzech cięższy jeszcze niż szukanie „spokoju za wszelką cenę”? Może, spodziewając się marnych korzyści, pochwalamy zło i schlebiamy złoczyńcom? Przecież takie grzechy zdarzają się ludziom, a my też jesteśmy ludźmi i nie ma powodu z góry zakładać, że do takiego zła jesteśmy niezdolni. A to naprawdę wielkie zło: Grzesznik się pyszni swoimi niegodziwościami, a ty go jeszcze — w taki lub inny sposób — utwierdzasz! A może sam słuchasz pochlebców, usprawiedliwiających lub nawet wychwalających twoje złe czyny. Powiada stary Kohelet: „Lepiej jest słuchać karcenia mędrca niż pieśni głupców” (Koh 7,5).

Świeżo upieczeni europarlamentarzyści Róża Thun, Danuta Hübner i Bartosz Arłukowicz nie podali ręki przedstawicielom władz, między innymi Mateuszowi Morawieckiemu. Janina Ochojska przyznała, że postąpiłaby podobnie. Czynniki partyjno-rządowe zawrzały z oburzenia. »Trzeba mieć tupet! Thun nie podała ręki przedstawicielom władz: „Tak było. Czy mam udawać że wszystko jest cacy?!”.« — krzyczy tytuł na portalu wPolityce.pl. Prof. Legutko udzielił lekcji dobrych manier: Mogli nie przyjść, zaświadczenia można odebrać pocztą. Skoro jednak przyszli je odebrać osobiście, to wypadało się zachować zgodnie z protokołem i zasadami dobrego wychowania. Jak widać, nie są dobrze wychowani. Nie miałem zresztą co do tego złudzeń. Dobrze wychowany okazał się za to prezydent Andrzej Duda, który podczas pogrzebu prezydenta Gdańska nie podał ręki nikomu z wyjątkiem swoich towarzyszy partyjnych.

Wygląda na to, że chamstwo jest wtedy, gdy oni, zaś kultura wtedy, gdy my.