Z mojego archiwum. (2008)

Klasyczny opis liberalizmu jest to użyteczny model pomocny przy analizie zjawisk ekonomicznych.

Pamiętajmy, że klasyczny opis liberalizmu jest to jedynie model podobny pod pewnym względem do rzeczywistości.

Adam Smith nie wymyślił liberalizmu. Obserwował gospodarkę i stworzył model opisujący rzeczywistość.

Klasyczny opis liberalizmu (neoliberalizm to tylko popłuczyny po liberalizmie) jest to użyteczny model pomocny przy analizie zjawisk ekonomicznych. Zawiera on w sobie wyidealizowane elementy, takie jak na przykład: Niezależne i równe sobie podmioty gospodarcze i rynek, na którym każdy ma równą szansę.

Postaram się to pokazać przy pomocy analogii. W astronomii korzystamy z modelu, w którym gwiazdy takie jak Słońce i planety, takie jak Ziemia, Wenus, Mars czy Jowisz traktowane są jako punkty materialne. Czyli obiekty nieskończenie małe posiadające masy Słońca, Ziemi, Wenus, Marsa… Mimo tego, że rzeczywiste gwiazdy i planety bardzo różnią się od punktów materialnych, przy pomocy stosowanego przez astronomów modelu można obliczyć bardzo wiele: Przyszłe położenie planet. Czas i miejsce wystąpienia zaćmień Słońca i Księżyca…

Dokładnie tak samo jest z modelem liberalnym. Idealnego liberalizmu nigdy nie było i nie będzie. Liberalizmu praktycznego może być w gospodarce mniej lub więcej. Obowiązuje bardzo prosta zasada. Wolność gospodarcza powoduje, że najlepsi wygrywają i wypierają z rynku słabszych. Z czasem zostają tylko najlepsi z najlepszych, czyli wolność gospodarcza prowadzi do koncentracji kapitału. Koncentracja kapitału, oznacza koncentrację decyzji, a ta oznacza koniec wolności gospodarczej.

Jeżeli na rynku pozostają jedynie trzy podmioty, to jedynie w trzech miejscach podejmowane są wolne decyzje ekonomiczne. Liberalizm sam podcina swoje korzenie. Żeby przywrócić wolność gospodarczą, trzeba rozbić (co by to nie oznaczało) te trzy firmy i rozpocząć grę od nowa.

Jest również wiele przykładów zresetowania gospodarki. Metodą często stosowaną w Średniowieczu był pogrom. Pogrom związany był z przywróceniem wolnego rynku, które następowało po wymordowaniu bogaczy i rozdysponowaniu ich majątku wśród biednych. Gra ekonomiczna wyłaniała kolejnych najlepszych… i tak aż do następnego pogromu. Zamiast pogromów stosowane były też wojny. W przypadku wojen rabowano obcym bogaczom zamiast swoim.

Interwencjonizm państwowy jest pomyślany jako lekarstwo na zbyt gwałtowny przebieg cyklu od wolnego rynku do monopolu (oligopolu)*, poprzez pogrom, do następnej odsłony wolnego rynku.

Na czym polegał błąd tych, którzy doprowadzili do obecnego (2008) kryzysu? Doszli oni do wniosku, że system, w którym następuje postępująca koncentracja decyzji ekonomicznych i politycznych (Świat Jednobiegunowy) może prosperować w nieskończoność. Nie można wymyślić czegoś bardziej mylnego. Taki system sam sobie kopie grób. To w jaki sposób doszło do obecnego kryzysu ma znaczenie o tyle, że projektując nowy system powinniśmy zrobić to w taki sposób, żeby uniknąć starych błędów.

Dziś powinniśmy stworzyć projekty nowego systemu oraz zbadać w jaki sposób można do  nich przejść od systemu istniejącego obecnie. Do tego potrzebny jest rzetelny opis warunków początkowych, czyli aktualnego stanu gospodarki.

Opisów aktualnej sytuacji mamy ogromną ilość. Niestety. Sposób w jaki zostały zrobione jest daleki od rzetelności. Jedni autorzy mają na celu osiągnięcie politycznych korzyści (wzrost poparcia wyborców). Inni znowu: starają się ukryć, albo odwrócić uwagę od posiadanych informacji, żeby uzyskać korzyści w grze giełdowej lub innego rodzaju biznesie.

Nowy system można budować na gruzach starego systemu, albo przekształcając stary system. Ta druga, łagodna metoda jest trudniejsza. Musimy uwzględniać stan istniejący i to, że wychodząc od tego stanu, nie do każdego celu możemy dojść, nie powodując  po drodze katastrofy. Mając jasno sformułowany cel, musimy jego osiągnięcie rozciągnąć w czasie i co jest bardzo ważne: Wybrać taką kolejność działań, która nie spowoduje gwałtownego sprzeciwu i co za tym idzie niszczącej rewolucji. Rzetelna diagnoza aktualnej sytuacji jest konieczna, żeby niepotrzebnie nie zmieniać tego co jest dobre, oraz żeby po podjęciu pierwszych kroków uzyskać od razu pozytywne efekty i poparcie społeczne dla dalszych działań.

W chwili obecnej, najwięcej niekorzystnych zjawisk występuje w sektorze bankowym oraz w sektorze ubezpieczeń, w tym ubezpieczeń zdrowotnych i emerytalnych. Te sektory są ze sobą ściśle powiązane. Fundusze emerytalne to czołowi spekulanci na światowych giełdach. Także giełdach walutowych.

 Korzystnym jest to, że potencjał produkcji, zarówno surowców i dóbr trwałych, jak i artykułów spożywczych jest bardzo wysoki i nie ma zagrożenia wystąpieniem niedoborów. Wyjątkami są te regiony, w których trwają endemiczne konflikty zbrojne. Jeżeli światowa populacja nie wzrośnie zbyt gwałtownie, to za 30 lat na pewno nie zabraknie żywności, energii i podstawowych artykułów. Cały problem polega na znalezieniu zadowalającego sposobu dystrybucji pracy i dóbr.

Sposobem na przygotowanie terenu pod budowę nowego systemu musi być:

  1. Rozbicie monopoli, czyli zwiększenie ilości ośrodków decyzyjnych.
  2. Deregulacja, czyli zwiększenie swobody podmiotów gospodarczych w jednych dziedzinach, połączona narzuceniem regulacji tam gdzie występują największe zagrożenia.
  3. Reforma walutowa.
  4. Wprowadzenie nowych zasad zabezpieczenia dla ludzi starych, niepełnosprawnych i innych, wymagających pomocy ze strony społeczeństwa. Występuje konieczność utrzymania i rozbudowy tego systemu, dla zapewnienia poparcia społecznego dla władzy. Opieka nad ludźmi starymi, to także wiele nowych miejsc pracy.

 

*Oligopol: Forma struktury rynkowej. Dominująca w krajach rozwiniętych. Sytuacja na rynku, w której występuje tylko kilku dużych producentów danego dobra czy też dostawców usługi.

 

Adam Jezierski

 

Dodaj komentarz


komentarze 2

  1. Ciekawe i przemyślane, ale jakże w polskiej rzeczywistości nierealne!! Ludzie chorzy i starzy mają coraz gorszą opiekę zdrowotną (nie piszę o pandemii). Kolejne rządy nawet nie próbowały naprawić pomysłu lecznictwa wymyślonego przez Łapińskiego w rządzie Millera (2002-2004).

    Jeśli zaś chodzi o rozbicie monopoli, to Kaczyści tworzą nowe. Dlaczego zostali ponownie wybrani? Bo żaden rząd nie zrobił najmniejszego wysiłku by społeczeństwo w sprawach ekonomii oświecić. Ludzi przekonywano, że mają prawa. Ale nikt im nie mówił o obowiązkach względem państwa, społeczeństwa czy rodziny. Znaczna część społeczeństwa nie poczuwa się do żadnego obowiązku. Polska warchołami stoi. I są to znaczne grupy w każdej grupie wykształcenia, grupie zawodowej czy dochodów.

  2. Nie odniosłeś wrażenia, że wrogami liberalizmu są głównie zwolennicy zamordyzmu? Dla kogo solą w oku są swobody obywatelskie, wolność jednostki i gospodarcza? Naprawdę lepiej jest jeśli marże i zyski są ustalane odgórnie? Tak właśnie jest na rynku farmaceutycznym. W zeszłym roku szczepionka przeciw grypie kosztowała nieco ponad 20 zł. W tym roku państwo postanowiło ją refundować wybranym, więc kosztuje 50 zł i więcej. bo takie szalone zasady ustanowił Tusk z Arłukowiczem. Tak jest lepiej?