W tym roku przypadają dwie ważne rocznice. Dokładnie pół wieku temu władza ludowa uznała, że wydźwięk „Dziadów” Adama Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka jest niewłaściwy. Najpierw ograniczono liczbę spektakli, po czym w ogóle zdjęto przedstawienie z afisza. Oczywiście nie ma żadnych analogii między zdjęciem „Dziadów” a próbą zdjęcia „Golgoty Picnic”, „Klątwy” czy innych obrazoburczych spektakli i występów. Wtedy panował krwawy reżim, który działał w interesie partii, a dziś nie. Dziś panuje niczym niezmącona wolność, a spektakle pikietuje się i koncerty odwołuje wyłącznie w interesie społecznym.

Jednym z największych osiągnięć socjalizmu, oprócz powszechnej edukacji, był powszechny dostęp do dóbr kultury. W szkołach dzieci uczono, że dawniej dobra narodowe spoczywały w rękach szlachty i magnaterii i nikt do nich nie miał dostępu, a teraz spoczywają w rękach ludu i każdy ma do nich dostęp. Dawniej do teatru, kina chodzili nieliczni, a teraz wszyscy mogą chodzić kiedy chcą, a młodzież ma nawet specjalne zniżki na legitymację. Dlatego przeciw zdjęciu „Dziadów” zaprotestowali studenci. Bo co ze zniżki jeśli teatr zamknięty? Tu trzeba odnotować propaństwową postawę aktywu robotniczego, który uznał że szczeniakom od tego dobrobytu w głowach się poprzewracało, spektakli im się zachciewa zamiast za naukę się wziąć. Dlatego aktyw robotniczy wyraża głęboki sprzeciw i domaga się od partii robotniczej podjęcia stanowczych działań. I partia robotnicza stanowcze działania podjęła. Najpierw studentów Michnika Adama i Szlajfera Henryka z uczelni wywaliła, a potem aresztowała.

Władysław Gomułka w płomiennym wystąpieniu nawiązał do słów Kisielewskiego Stefana, który kilka dni wcześniej nazwał rządy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej „dyktaturą ciemniaków”. Łatwo sobie wyobrazić jaki byłby los narodu polskiego gdyby w 1944 roku zamiast ciemniaków doszli do władzy jaśnie oświeceni — puścił wodze fantazji tow. I sekretarz, pseudo konspiracyjne Wiesław. Byłaby to Polska bez Ziem Zachodnich, skłócona ze Związkiem Radzieckim, biedna, zacofana, przeludniona, zależna od Niemiec, od mocarstw imperialistycznych. Byłaby pionkiem w ich grze! Byłaby niczym! Akurat te postulaty nie uległy dezaktualizacji. Nie wolno było dopuścić wtedy, nie wolno dopuścić dziś. Lekcję odrobiono celująco i mimo, że Związku Radzieckiego już nie ma, to z nikim nie jesteśmy skłóceni i mamy Ziemie Zachodnie.

Przy okazji wyszło na jaw, że w Wydarzeniach jakie miały miejsce aktywny udział wzięła część młodzieży akademickiej pochodzenia lub narodowości żydowskiej… [aplauz] Rodzice… Proszę towarzyszy  o zach… [brawa] Proszę towarzyszy  o zachowanie spokoju i pilnego wysłuchania tego, co na ten temat zostanie z tej trybuny powiedziane. […] Rodzice wielu z tych studentów zajmują mniej lub bardziej odpowiedzialne, a także wysokie stanowiska w naszym państwie. Ta przede wszystkim okoliczność spowodowała, że na fali tych wydarzeń wypłynęło opacznie nieraz pojmowane hasło walki z syjonizmem. Czy w Polsce są żydowscy nacjonaliści, wyznawcy ideologii syjonistycznej… [ryki rozentuzjazmowanej publiki]  Na pewno, towarzysze, na pewno tak — odpowiadamy. Itd. Jak widać problem z żydami jest ponadczasowy i dotyczy każdej władzy. Zwłaszcza tej, która nie chce by Polska była biedna, zacofana, przeludniona i zależna od Niemiec.

Kilka miesięcy później, w sierpniu, i to jest druga okrągła rocznica, doszło do przywrócenia ładu i porządku na terenie bartnej Czechosłowacji. Czyli — z dzisiejszej perspektywy — w Czechach i na Słowacji jednocześnie. W tym miejscu zupełnie nieoczekiwanie stajemy w obliczu trzeciej okrągłej rocznicy. Równo ćwierć wieku po pamiętnej inwazji, dokładnie ćwierć wieku temu Czechosłowacja podzieliła się na Czechy i Słowację. Czesi z poczuciem wyższości patrzyli na swego biedniejszego sąsiada. Mieli nadzieję, że jeśli nie będą musieli subsydiować uboższej Słowacji, to będą bogatsi. Zgodnie z danymi Banku Światowego w momencie rozdziału słowacki PKB na głowę wynosił niecałe 0,8 czeskiego (odpowiednio 3.089 dolarów i 3.916 dolarów). Dziś, po 25 latach dysproporcje wynoszą już mniej niż 0,9 (16.496 $ i 18.267 $). To oznacza, że separacja Czechom nie pomogła, a Słowakom nie zaszkodziła.

Ponieważ rocznica jest bardzo okrągła, to i uczcić ją w nietuzinkowy sposób wypada. Można by jakiś spektakl spektakularnie odwołać, ale teraz tak spraw się już nie załatwia. Teraz po prostu odbiera się dotacje. Skutek ten sam, ale brzmi zdecydowanie lepiej. Nie wypada także dociekać, Czy w Polsce są żydowscy nacjonaliści, wyznawcy ideologii syjonistycznej. Dlatego rocznicę należy uczcić w inny sposób. Na przykład uchwalając stosowny przepis, z którego będzie wynikało, że nawet jeśli są w Polsce jacyś wyznawcy ideologii syjonistycznej, to nie mają nic do gadania. Wynika to z faktu, że — jak wyjaśnił Jarosław Kaczyński — Mamy do czynienia z taką sytuacją, w której ten przepis, który stał się przedmiotem sporu, ataku, jest całkowicie błędnie interpretowany. No ale jest też pytanie: czy gdyby ta interpretacja była inna, gdyby ten przepis bardzo rozbudować ponad normalne praktyki legislacyjne i doprecyzować rzecz oczywistą, że my w żadnym wypadku przecież nie twierdzimy, że nie było Polaków, którzy mordowali Żydów, bo byli tacy Polacy, i że ta ochrona narodu dotyczy ochrony narodu jako całości, narodu rozumianego nawet nie jako jedno pokolenie, tylko jako pewna ciągłość historyczna, to czy wobec tego ten atak by nie nastąpił? […] Tylko że co innego przyznawanie tego rodzaju spraw, a co innego twierdzenie, że naród polski za to odpowiada, bo gdyby istniało państwo polskie, to do takich rzeczy by z całą pewnością nie dochodziło.

Trudno się nie zgodzić, że jakby państwo istniało, to by do takich rzeczy nie dochodziło. Bo oczywistą oczywistopścioą jest, że jak istnieje, to dochodzi do innych. 13-letnia dziewczynka z Torunia nie została wpuszczona do Narodowego Centrum Badań Jądrowych w Świerku ponieważ posiadała „nie-polsko brzmiące nazwisko”.

Jeśli jednak „ochrona narodu dotyczy ochrony narodu”, zaś naród stanowi „pewną ciągłość historyczną”, to przekonanie, że ciągłość powinna mieć jedno wielkie drzewo Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata jest nieprzekonywające.